“Lịch sử Hà Nội cận đại (1883 - 1945)” là một công trình nghiên cứu nằm trong khuôn khổ của dự án Tủ sách Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến giai đoạn II do Nhà xuất bản Hà Nội tổ chức. Công trình này do GS.TS. Phạm Hồng Tung và PGS.TS. Trần Viết Nghĩa thực hiện.

Ý thức được rất sâu sắc rằng lịch sử Hà Nội là một phần của lịch sử Việt Nam, vừa mang những nội dung và có những đặc điểm chung của lịch sử dân tộc trong từng thời kỳ, nhưng lại có những đặc điểm riêng với những nội dung, sự kiện, quá trình lịch sử riêng, cho nên, trong khi nghiên cứu, biên soạn công trình này chúng tôi đều cố gắng giải quyết hài hòa mối quan hệ chung - riêng đó. Bên cạnh đó, nhận thức và phản ánh lịch sử cận đại của Hà Nội một cách toàn diện, khách quan, khoa học là mục đích bao trùm và là yêu cầu chung mà chúng tôi đặt ra cho công trình này. Dù các tác giả đã rất cố gắng, nhưng trong một thời gian và với những điều kiện còn khá hạn hẹp, công trình khó có thể đáp ứng ở mức cao nhất các yêu cầu nói trên. Chỉ riêng việc thu thập và xử lý các nguồn sử liệu có liên quan cũng đã là một thách thức lớn. Nhiều vấn đề tưởng chừng đã đạt đến độ “chuẩn mực" của tri thức, song vẫn còn có thể bổ sung thêm nhiều thông tin tư liệu và cả cách nhìn nhận, đánh giá mới. May mắn là các tác giả đã có thể kế thừa được khá nhiều từ kết quả nghiên cứu của người đi trước, đặc biệt là các nghiên cứu của Trần Huy Liệu, Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng, Phùng Hữu Phú, Nguyễn Văn Khánh và Philippe Papin. Các ghi chép của Nguyễn Công Hoan, Tô Hoài và một số tác giả khác đã giúp ích cho các tác giả khá nhiều trong nỗ lực tái hiện đời sống của Hà Nội thời thuộc địa một cách sinh động, cụ thể. Nguồn tài liệu lưu trữ ở Trung tâm Lưu trữ quốc gia I và nguồn tài liệu báo chí, văn học cũng đóng vai trò rất quan trọng trong nghiên cứu này.