Quan trắc công trình thủy lợi là một công việc không thể thiếu trong quá trình xây dựng, quản lý vận hành công trình. Các kết quả quan trắc là cơ sở thực tế quan trọng để đảm bảo thi công an toàn, vận hành hiệu quả công trình, phòng chống lũ và quản lý an toàn công trình nói chung và hồ đập nói riêng. Các kết quả quan trắc cũng được sử dụng để kiểm chứng các kết quả tính toán thiết kế cũng như khái quát hóa, bổ sung cho lý luận thiết kế công trình.

Việt Nam hiện có gần 7000 hồ, đập thủy lợi, thủy điện, trong đó trên 90% là hồ có đập vật liệu địa phương, chủ yếu là đập đất. Các hồ chứa lớn có dung tích lớn, cột nước cao, nếu xẩy ra sự cố sẽ gây thiệt hại khôn lường cho vùng hạ du. Với các hồ đập vừa và nhỏ, do được thiết kế với tiêu chuẩn an toàn không cao, cộng thêm những hạn chế trong công tác đầu tư, khảo sát thiết kế, thi công và quản lý vận hành nên thường tiềm ẩn các nguy cơ mất an toàn. Khi đó vai trò của công tác quan trắc trong quản lý an toàn hồ đập càng trở nên quan trọng.

Mặc dù vậy, công tác quan trắc công trình thủy lợi ở nước ta trong thời gian qua nói chung vẫn còn nhiều tồn tại cả ở khâu thiết kế, thi công lắp đặt và quản lý vận hành hệ thống quan trắc. Nhiều công trình lớn đã đầu tư lắp đặt hệ thống thiết bị quan trắc khá hiện đại, với kinh phí khá lớn, nhưng hiệu quả mang lại từ công tác quan trắc là chưa tương xứng. Còn ở các hồ đập vừa và nhỏ thì việc trang bị hệ thống quan trắc còn rất hạn chế. Điều này đòi hỏi cần nhìn nhận lại công tác quan trắc công trình thủy lợi, cả về chủ trương đầu tư, hệ thống văn bản pháp lý, nâng cao nhận thức và bồi dưỡng kiến thức chuyên môn về thiết kế, thi công lắp đặt và quản lý vận hành, khai thác hệ thống thiết bị quan trắc.

Cuốn sách này trình bày những kiến thức cơ bản về quan trắc công trình thủy lợi nói chung, trong đó trọng tâm là đối tượng hồ đập, nêu rõ các mục đích và những nguyên tắc cơ bản trong công tác quan trắc, các nội dung quan trắc đối với hồ chứa nước, đập vật liệu địa phương, đập bê tông. Trong sách giới thiệu khá chi tiết về các phương pháp và thiết bị tương ứng để quan trắc đập vật liệu địa phương và đập bê tông. Những kiến thức cơ bản về công tác lắp đặt và tổ chức quan trắc, xác định các giá trị giới hạn để đối chiếu khi quan trắc cũng đã được đề cập.

Sách được viết để làm tài liệu giảng dạy chính thức cho môn học “Quan trắc công trình thủy” giành cho học viên cao học và nghiên cứu sinh thuộc chuyên ngành kỹ thuật xây dựng công trình thủy; tài liệu tham khảo cho các môn học “Giới thiệu và cơ sở thiết kế công tình thủy”, “Đập và hồ chứa” thuộc ngành Kỹ thuật xây dựng công trình thủy của trường Đại học Thủy lợi. Nội dung sách cũng rất có ích đối với các kỹ sư thiết kế, thi công, các nghiên cứu viên và các nhà quản lý xây dựng công trình thủy lợi, thủy điện.

Nội dung sách được chia thành 5 chương.

Chương 1 trình bày khái quát về công trình thủy lợi và công tác quan trắc công trình thủy lợi.

Chương 2 nói về các nội dung quan trắc hồ chứa nước, như quan trắc các yếu tố khí tượng thủy văn, bồi lắng hồ chứa, các yếu tố địa chất, địa chấn và sạt lở bờ hồ, quan trắc các công trình tháo nước ở hồ chứa.

Chương 3 chuyên sâu về quan trắc đập vật liệu địa phương, gồm các nội dung quan trắc thấm, biến dạng, áp lực nước và áp lực đất trong công trình.

Chương 4 giành cho các nội dung quan trắc đập bê tông, như dịch chuyển ngang và đứng, dao động, áp lực nước trong thân đập và nền, nhiệt độ, ứng suất trong thân đập, quan trắc vết nứt ở công trình bê tông, công tác kết nối đo ghi tự động.

Chương 5 giới thiệu nội dung và phương pháp xác định các giá trị giới hạn để đối chiếu với số liệu quan trắc công trình.