Quan trắc công trình thủy lợi nói chung và đập bê tông nói riêng là một công tác quan trọng trong quá trình xây dựng và vận hành khai thác công trình. Đối với đập bê tông, trong thi công xây dựng cần quan trắc trạng thái ứng suất, biến dạng của nền và bờ, diễn biến nhiệt độ trong khối bê tông thân đập và nền để có biện pháp đảm bảo an toàn thi công, xử lý chống nứt thân đập do ứng suất nhiệt… Trong quản lý khai thác, công tác quan trắc cung cấp các thông số cần thiết như mực nước, nhiệt độ môi trường, tình trạng thấm và rò rỉ nước, biến dạng và chuyển vị, nhiệt độ và ứng suất trong thân đập và nền để có thể đánh giá toàn diện về trạng thái làm việc của đập nhằm đưa ra giải pháp xử lý thích hợp để tránh hư hỏng hoặc sự cố đập. Các số liệu quan trắc cũng được sử dụng để kiểm chứng các kết quả tính toán thiết kế, khái quát hóa và bổ sung để không ngừng hoàn thiện lý luận thiết kế công trình.

Ở Việt Nam trong khoảng hơn chục năm gần đây đã xây dựng nhiều đập bê tông lớn, trong đó có những đập cao trên 100m. Với các đập cao, tạo ra hồ chứa nước có dung tích lớn, nếu xẩy ra sự cố đập thì sự tàn phá ở hạ lưu là rất khốc liệt. Vì vậy công tác kiểm soát an toàn đập, trong đó cốt lõi là việc quan trắc trạng thái làm việc của đập đóng một vai trò vô cùng quan trọng. Thực tế các đập bê tông đã xây dựng đều được đầu tư lắp đặt hệ thống thiết bị quan trắc với các mức độ hiện đại khác nhau. Tuy nhiên, trong vận hành cho thấy, kết quả quan trắc thường chưa đáp ứng được các mục đích đề ra. Ở nhiều đập, các thiết bị quan trắc sau khi lắp đặt đã bị hư hỏng hoặc có số chỉ báo không chính xác, không phản ánh đúng thực tế khách quan. Các số liệu quan trắc thu được cũng chưa được xử lý và phân tích kịp thời, chưa hỗ trợ được nhiều cho việc đánh giá trạng thái làm việc của đập.

Nguyên nhân của tình trạng trên có cả ở khâu thiết kế, kiểm tra, lắp đặt thiết bị và quản lý vận hành, sử dụng hệ thống quan trắc. Điều này đòi hỏi trong quy trình xây dựng và vận hành công trình đập bê tông cần phải có quy định chặt chẽ hơn và hướng dẫn cụ thể hơn về công tác thiết kế, kiểm tra, lắp đặt thiết bị, vận hành bảo trì và sử dụng hệ thống quan trắc.

Cuốn sách này trình bày tổng hợp các kiến thức cơ bản và hướng dẫn cụ thể công tác quan trắc đập bê tông. Đây là một phần của nội dung đề tài nghiên cứu khoa học cấp Nhà nước “Nghiên cứu công nghệ phát hiện sớm nguy cơ sự cố đê sông, đập đất, đập đá, đập bê tông trọng lực và đề xuất giải pháp xử lý”, mã số ĐTĐL.CN-04/16. Trong sách có hướng dẫn chi tiết để thực hiện các công đoạn từ thiết kế, thi công lắp đặt, vận hành, bảo trì, kiểm định hệ thống thiết bị quan trắc và sử dụng số liệu quan trắc trong đánh giá an toàn đập bê tông. Sách là tài liệu tham khảo tốt cho người làm công tác thiết kế, thi công lắp đặt, quản lý, vận hành khai thác các công trình thủy lợi, thủy điện. Nội dung sách cũng có ích đối với các tổ chức và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực quản lý xây dựng, trong đào tạo ngành kỹ thuật xây dựng công trình.